Wat is ouderenmishandeling?
Ouderenmishandeling is elke vorm van geweld of dreiging van geweld van de partner of mantelzorger naar de oudere. Hieronder valt ook het onthouden van zorg aan zorgafhankelijke ouderen.
Hoe vaak komt ouderenmishandeling voor?
- Elk jaar zijn 112.000 ouderen vanaf 65 jaar slachtoffer van ouderenmishandeling.
- Dat is vergelijkbaar met 280 verpleeghuizen met elk 400 bewoners.
- Dat is 1 op de 30 ouderen, oftewel 3% van alle ouderen.
- 1 op de 20 personen geeft aan ooit slachtoffer van ouderenmishandeling te zijn geweest.
Wat speelt er?
Veel voorkomende problemen bij ouderen zijn ontspoorde mantelzorg, verwaarlozing en financieel misbruik. Ouderen zijn vaak kwetsbaar en afhankelijk van een klein netwerk, waardoor het soms moeilijk is om mishandeling of misbruik aan te geven.
Wat zijn profielen van ouderenmishandeling?
1. Ontspoorde mantelzorg
Bij ontspoorde mantelzorg worden de grenzen van goede zorg onbedoeld overschreden, vaak door overbelasting of onmacht. Dit kan leiden tot verwaarlozing, verkeerde behandeling of compassiemoeheid zonder opzet.
2. Opzettelijke mishandeling
Bij opzettelijke mishandeling is er sprake van bewust handelen. Mishandeling of verwaarlozing vindt plaats uit financieel gewin, desinteresse of wraak.
Wat zijn dynamieken van ouderenmishandeling?
1. Dynamiek van overbelasting
Het geweld ontstaat door de overbelasting en onmacht van een mantelzorger, waarbij zowel de oudere als de mantelzorger slachtoffer zijn. Hulp richt zich op het verlichten van de druk en het ondersteunen van de mantelzorger.
2. Dynamiek van ziektebeeld, verslaving of verstandelijke beperking
Het misbruik wordt veroorzaakt door een ziektebeeld, verslaving of verstandelijke beperking bij de pleger of de oudere zelf. De aanpak vereist maatwerk en samenwerking met gespecialiseerde hulpverleners en ketenpartners.
3. Dynamiek van belast verleden
Geweldspatronen zijn het gevolg van een gewelddadig verleden waarin de pleger vaak zelf ook slachtoffer is geweest. De hulp focust op het stoppen van geweld, gecombineerd met traumaverwerking en educatie over geweldspatronen.
4. Dynamiek van materieel gewin
Het misbruik is bewust en gericht op financieel gewin, waarbij de dader vaak moeilijk te motiveren is voor hulp. De oplossing ligt in juridische interventies via notarissen of beschermingsmaatregelen. Deze dynamiek wordt ook financieel misbruik genoemd.
Wie zijn plegers van financieel misbruik?
Financieel misbruik komt vaak voor. De vijf belangrijkste categorieën plegers zijn:
- Gezinsleden
- Familieleden
- Buren en kennissen
- Beroepskrachten en vrijwilligers
- Plotselinge nieuwe ‘vrienden’
Wat zijn motieven bij financieel misbruik?
De drie belangrijkste motieven zijn:
1. Financiële nood
De pleger gebruikt de middelen van de oudere om eigen financiële problemen op te lossen.
2. Hebzucht
De pleger streeft naar persoonlijk financieel gewin, zonder rekening te houden met het welzijn van de oudere.
3. Vermeend recht op aanspraak
De pleger beschouwt het misbruik als gerechtvaardigd vanwege een vermeend recht op de middelen van de oudere.
Wat zijn gradaties van machtsmisbruik bij financieel misbruik?
1. Welwillende invloed
De oudere wordt subtiel beïnvloed om financiële beslissingen te nemen die niet in zijn of haar belang zijn.
2. Dwang
De pleger dwingt de oudere om geld of eigendommen af te staan.
3. Frauduleuze handelingen
De pleger misbruikt pinpassen en machtigingen of int geld zoals toeslagen en belastingteruggaven voor eigen gewin.
4. Diefstal en ontvreemding
De pleger steelt geld of goederen, soms met verkoop als gevolg.
Waar vind je signalen van ouderenmishandeling?
Signalen van ouderenmishandeling vind je op Signalenkaart.nl.
Wie bieden advies, hulp en/of bescherming bij ouderenmishandeling?
Bij signalen van ouderenmishandeling kun je terecht bij verschillende organisaties, afhankelijk van de situatie bieden zij advies, hulp en/of bescherming. De sociale kaart geeft een overzicht van organisaties. Deze organisaties kun je als eerste contacten:
- Deskundige collega of aandachtsfunctionaris: voor overleg binnen je organisatie, ondersteuning bij het handelen volgens de meldcode.
- Lokaal Team: voor het organiseren van passende hulp en bescherming.
- Veilig Thuis: voor advies, het inschatten van risico’s, het doen van een melding en het organiseren van passende hulp en bescherming.
- Lokale alliantie: bij signalen van financieel misbruik en het organiseren van hulp en beschermingsmaatregelen.
- Casemanager dementie: bij signalen van ouderenmishandeling in combinatie met cognitieve achteruitgang of zorgafhankelijkheid. Voor advies en casemanagement bij het organiseren van passende zorg en bescherming.
- Politie: Bij (signalen van) een strafbaar feit of direct gevaar.
Wat zijn extra veiligheidsmaatregelen?
Naast de stappen en acties van de meldcode is het belangrijk om vanaf stap 1 het volgende in beeld te houden:
- Herken je signalen van ontspoorde mantelzorg? Volg de meldcode bij ontspoorde mantelzorg.
- Is er een risico dat jouw handelen het risico op onveiligheid vergroot? Dan eerst naar stap 2 en overleggen met een deskundige en/of Veilig Thuis.
- Houd je aan vastgestelde veiligheidsmaatregelen. Volg afspraken zorgvuldig op om de veiligheid van betrokkenen te waarborgen.