1. Wat is meisjesbesnijdenis?

Meisjesbesnijdenis is een ingreep aan de uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen zonder medische noodzaak.

2. Hoe vaak komt dit voor?

Vrouwelijke genitale verminking (VGV), ook bekend als meisjesbesnijdenis, komt wereldwijd helaas nog veel voor. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn meer dan 200 miljoen vrouwen en meisjes in meer dan 30 landen slachtoffer van deze praktijk. Het komt het meest voor in delen van Afrika, het Midden-Oosten en Azië, maar door migratie wordt het ook in Europa, Noord-Amerika en andere regio’s gezien. In ons land zijn bijna 41.000 vrouwen besneden. Daarnaast wordt geschat dat ongeveer 4.200 meisjes de komende twintig jaar risico lopen om besneden te worden

3. Wat speelt er?

VGV is vaak diep geworteld in culturele, religieuze en sociale normen. Het wordt soms gezien als een overgangsritueel, een vereiste voor een goed huwelijk, of een manier om “zuiverheid” en eer te behouden. Hoewel VGV vaak als een traditie wordt doorgegeven, ontbreekt er in vrijwel alle gevallen medische of religieuze basis. Sterker nog, veel religieuze leiders wijzen de praktijk af. Het voortbestaan van VGV is sterk verbonden met patriarchale structuren, sociale druk en gebrek aan toegang tot onderwijs en informatie.

4. Welke typen zijn er?

De WHO heeft VGV ingedeeld in vier typen:

Type 1: Clitoridectomie: Het gedeeltelijk of volledig verwijderen van de clitoris.
Type 2: Excisie: Het gedeeltelijk of volledig verwijderen van de clitoris en de kleine schaamlippen, met of zonder de grote schaamlippen.
Type 3: Infibulatie: Het vernauwen van de vaginale opening door het wegsnijden en samenhechten van de schaamlippen.
Type 4: Niet-geclassificeerde vormen: Alle andere schadelijke procedures aan de vrouwelijke geslachtsorganen, zoals prikken, krassen of branden.

Overige vormen van vrouwelijke genitale verminking

Naast de vier hoofdtypen zijn er andere vormen van VGV die minder bekend maar even schadelijk kunnen zijn:

Defibulatie: Dit is het openen van een vernauwde vaginale opening, meestal vóór een huwelijk of bevalling. Het wordt soms uitgevoerd om complicaties te verminderen, maar het blijft een pijnlijke ingreep die voortkomt uit eerdere verminking.
Herinfibulatie: Hierbij worden de schaamlippen na een bevalling opnieuw gehecht om de vernauwde opening te herstellen. Dit gebeurt in sommige gemeenschappen uit culturele of sociale druk, maar veroorzaakt vaak ernstige gezondheidsproblemen en trauma.
Sunna: Dit wordt soms gezien als een milde vorm van VGV, zoals het prikken in de clitoris. In de praktijk wordt het echter vaak gebruikt als een algemene term voor alle vormen van VGV, inclusief ernstige varianten. Het is belangrijk om door te vragen wat precies wordt bedoeld, omdat sommige groepen “Sunna” niet als schadelijk beschouwen.

5. Welke signalen zien we?

Het herkennen van signalen van (dreigende) VGV is belangrijk voor preventie en ondersteuning. Mogelijke signalen zijn:

Meisjes die plotseling een lange reis maken naar hun land van herkomst, vooral tijdens vakanties.
Vrouwen of meisjes met aanhoudende klachten zoals pijn, infecties of moeite met urineren.
Meisjes of vrouwen die spreken over een “feest” of “speciale ceremonie”.
Emotionele problemen zoals angst, depressie of teruggetrokken gedrag, vooral na een verblijf in het buitenland.

6. Wat zijn extra veiligheidsmaatregelen?

Stap 0. Neem direct contact op met de politie bij een (mogelijk) acute onveilige of levensbedreigende situatie en versnel de stappen van de meldcode om snel en adequaat te kunnen handelen.
Stap 1. Gebruik bij signalen van meisjesbesnijdenis informatie op Pharos.
Stap 2. Overleg met de aandachtsfunctionaris schadelijke traditionele praktijken van Veilig Thuis of de aandachtsfunctionaris meisjesbesnijdenis van de jeugdgezondheidszorg als er een risico is dat de situatie verergert door interventies en maak veiligheidsafspraken om ervoor te zorgen dat het meisje niet besneden wordt.
Stap 3. Kies zorgvuldig met wie er wordt gesproken om de veiligheid van het meisje te waarborgen.
Stap 4. Gebruik het afwegingskader om signalen zorgvuldig te beoordelen en betrek een aandachtsfunctionaris van Veilig Thuis of de jeugdgezondheidszorg.
Stap 5. Als er een gespecialiseerde methodiek of werkwijze wordt ingezet, volg dan strikt de veiligheidsmaatregelen die bij deze methodiek horen.

7. Wie zijn deskundig en kunnen hulp bieden?

Vraag advies aan:

Een aandachtsfunctionaris schadelijke traditionele praktijken van Veilig Thuis.
Een aandachtsfunctionaris meisjesbesnijdenis van de jeugdgezondheidszorg.
Politie bij een (mogelijk) strafbaar feit, zoals een dreigende besnijdenis in het land van herkomst.

Organiseer hulp en meld:

Organiseer hulp via de jeugdgezondheidszorg die de preventie van meisjesbesnijdenis als basistaak heeft.
Bespreek met Veilig Thuis de mogelijkheden voor hulp en meld bij Veilig Thuis.
Organiseer bescherming via de politie als er een risico reëel is dat het meisje wordt besneden.