Wat is (ex-)partnergeweld?

(Ex-)partnergeweld is elke vorm van geweld of dreiging van geweld tussen partners of (ex-)partners. Hieronder valt ook het onthouden van zorg aan zorgafhankelijke partners.

Hoe vaak komt (ex-)partnergeweld voor?

Elk jaar zijn 1,3 miljoen volwassenen slachtoffer van huiselijk geweld.
Dat is vergelijkbaar met bijna de hele bevolking van Amsterdam.
Dat is 1 op de 11 volwassenen, ofwel 9% van alle volwassenen. Als we verbale agressie meetellen, is het zelfs 1 op de 3 volwassenen.

Wat speelt er bij ex-partnergeweld?

In 57% van de gezinnen komt zowel (ex-)partnergeweld als kindermishandeling voor, wat we gezinsgeweld noemen. Volwassenen kunnen ook mantelzorger zijn voor zorgafhankelijke ouderen. Het is daarom belangrijk om ook kennis te hebben van kindermishandeling, gezinsgeweld en ouderenmishandeling.

Welke profielen zijn er?

Er zijn drie profielen van (ex-)partnergeweld:

1. Wederzijds partnergeweld

Bij wederzijds partnergeweld gebruikt één of beide (ex-)partners geweld, meestal als reactie op stress en niet om controle te houden. Het kan incidenteel of langdurig zijn, soms zonder escalatie van het geweld. Alcoholmisbruik komt regelmatig voor. Mannen en vrouwen zijn ongeveer even vaak slachtoffer als pleger. Dit type geweld komt voor in gezinnen met én zonder kinderen.

2. Gewelddadig verzet

Na langdurig geweld van de ene partner, verzet de andere partner zich door zelf geweld te plegen. Dit kan door escalatie of door een gebeurtenis die de emmer doet overlopen.

3. Dwingende controle (intieme terreur)

Dwingende controle is een vorm van eenzijdig partnergeweld waarbij de pleger macht en controle uitoefent over het slachtoffer. Vrouwen zijn vaker slachtoffer. Het geweld is vaak ernstig en omvat psychische, lichamelijke en seksuele mishandeling, controle over geld en dreigementen. Dit ondermijnt de weerbaarheid van het slachtoffer en vergroot hun afhankelijkheid.

Dwingende controle kan doorgaan na een relatiebreuk en kent een hoog risico op ernstige schade of zelfs dodelijke afloop. De reden voor een eventuele fatale afloop kan zijn dat de pleger bang is om het slachtoffer te verliezen of het slachtoffer als ‘eigendom’ beschouwt.

De pleger kan naar buiten toe betrouwbaar lijken, terwijl het slachtoffer verward overkomt. Het is belangrijk dit patroon te herkennen en niet te oordelen op uiterlijk gedrag.

Wat zijn kenmerken van dwingende controle?

De volgende kenmerken komen vaak voor bij dwingende controle:

Honeymoonfase versnellen & isoleren: De pleger geeft in het begin veel aandacht, versnelt de relatie en beperkt contact met vrienden en familie om het slachtoffer te isoleren.
Activiteiten volgen & digitale terreur: De pleger gebruikt technologie en fysieke middelen om het slachtoffer constant te volgen en te controleren.
Autonomie beperken en afhankelijkheid vergroten: De pleger vermindert de bewegingsvrijheid en afhankelijkheid van het slachtoffer door controle over financiën en dagelijkse activiteiten.
Psychologische manipulatie (gaslighting): De pleger manipuleert de werkelijkheid om het slachtoffer aan zichzelf te laten twijfelen.
Uitschelden, vernederen en bekritiseren: De pleger ondermijnt het zelfvertrouwen van het slachtoffer met kwaadaardige opmerkingen en kritiek.
Jaloezie en chantage: De pleger beperkt contacten van het slachtoffer door schuldgevoelens en jaloezie in te zetten.
Kinderen tegen de partner opzetten (parental alienation): De pleger zet kinderen in tegen de andere ouder door deze zwart te maken.
Derden gebruiken of opzetten tegen de partner en misleiding: De pleger betrekt anderen om roddels te verspreiden en hulpverleners te beïnvloeden.
Seksuele dwang: De pleger oefent controle uit door seksuele eisen of dwang op te leggen.
Dreiging met suïcide of bedreigen van kinderen of huisdieren: De pleger gebruikt bedreigingen tegen zichzelf, kinderen of huisdieren om controle te behouden.

Wat is het onderscheid tussen de profielen?

Het onderscheid tussen de profielen ligt in de mate van controle en dwang. Bij wederzijds geweld is dit vaak een reactie op stress, terwijl dwingende controle een structureel patroon van macht en onderdrukking betreft.

Waar vind je signalen van (ex-)partnergeweld?

Signalen van (ex-)partnergeweld vind je op Signalenkaart.nl.

Wie bieden advies, hulp en/of bescherming bij (ex-)partnergeweld?

Bij signalen van (ex-)partnergeweld kun je terecht bij verschillende organisaties, afhankelijk van de situatie bieden zij advies, hulp en/of bescherming. De sociale kaart geeft een overzicht van organisaties. Deze organisaties kun je als eerste contacten:

Deskundige collega of aandachtsfunctionaris: voor overleg binnen je organisatie en ondersteuning bij het handelen volgens de meldcode.
Lokaal Team: voor hulpverlening aan betrokkenen, het organiseren van passende zorg en ondersteuning in de leefomgeving.
Veilig Thuis: voor advies, het inschatten van risico’s, het doen van een melding en het organiseren van veiligheid en hulp.
Politie: Bij (signalen van) een strafbaar feit of direct gevaar.

Wat zijn extra veiligheidsmaatregelen?

Naast de stappen en acties van de meldcode is het belangrijk om vanaf stap 1 het volgende in beeld te houden:

Is er een risico dat jouw handelen het risico op onveiligheid vergroot? Dan eerst naar stap 2 en overleggen met een deskundige en/of Veilig Thuis.
Zorg dat je voldoende kennis hebt over dwingende controle. Wees alert op deze vorm van (ex-)partnergeweld en zorg dat je die onderscheidt van andere vormen. Organiseer bescherming als er sprake is van dwingende controle.
Houd je aan vastgestelde veiligheidsmaatregelen. Volg afspraken zorgvuldig op om de veiligheid van betrokkenen te waarborgen.