(Ex-)Partnergeweld

1. Wat is (ex-)partnergeweld?

 (Ex-)partnergeweld is iedere vorm van geweld of dreiging van geweld tussen partners of (ex-)partners. Hieronder vallen ook iedere vorm van het onthouden van zorg, waardoor een volwassene die afhankelijk is van deze zorg zich onveilig voelt.

2. Hoe vaak komt (ex-)partnergeweld voor?

Elk jaar zijn 1,3 miljoen volwassenen slachtoffer van huiselijk geweld. Dit zijn meer mensen dan er in de provincies Groningen en Friesland wonen. Dit betekent dat 1 op de 11 volwassenen slachtoffer is, ofwel 9% van alle volwassenen. Als we verbale agressie meetellen, is het zelfs 1 op de 3 volwassenen.

3. Wat speelt er?

Werk je met volwassenen die soms ook kinderen hebben? In 57% van de gezinnen is er zowel (ex-)partnergeweld als kindermishandeling, wat we gezinsgeweld noemen. Volwassenen kunnen ook mantelzorger zijn voor zorgafhankelijke ouderen. Het is daarom zinvol om je te verdiepen in zowel kindermishandeling en gezinsgeweld als ouderenmishandeling.

4. Welke profielen zijn er?

Er zijn drie profielen van (ex-)partnergeweld:

Wederzijds partnergeweld

Bij wederzijds partnergeweld is er zowel eenzijdig als tweezijdig geweld tussen (ex-)partners. Het geweld is vaak een reactie op stress en niet gericht op het behouden van macht en controle. Dit kan incidenteel of chronisch zijn en voortduren zonder dat het geweld escaleert. Vaak drinken één of beide partners te veel alcohol. Mannen en vrouwen zijn ongeveer even vaak pleger als slachtoffer. In het hoofdstuk ‘welke vormen van kindermishandeling zijn er?’ vind je gezinsprofielen die ook in gezinnen met en zonder kinderen voorkomen.

Gewelddadig verzet     

Bij gewelddadig verzet is er langere tijd geweld door de ene partner. De andere partner verzet zich uiteindelijk en pleegt (ernstig) geweld. Dit kan gebeuren door een verandering in de agressie of doordat er een druppel is die de emmer doet overlopen.

Dwingende controle (intieme terreur)

Bij dwingende controle is er een patroon van controle en dwang. Er is eenzijdig geweld van pleger naar slachtoffer. Vrouwen zijn vaker slachtoffer dan mannen. De pleger streeft naar macht en controle over het slachtoffer, vaak met ernstig psychisch, lichamelijk en/of seksueel geweld. Daarnaast kan er controle zijn over financiën en dreigementen tegen het slachtoffer, de kinderen of huisdieren. Dit proces vergroot de afhankelijkheid van het slachtoffer en ondermijnt hun weerbaarheid, met voortdurende schending van persoonlijke en vrijheidsrechten.

Bij dwingende controle kan het contact er anders uitzien dan verwacht. De pleger kan rustig, betrouwbaar en vriendelijk overkomen, terwijl het slachtoffer verward of grillig kan overkomen. Soms spreekt de pleger voor het slachtoffer. Het is belangrijk om niet te snel te denken dat ‘waar twee vechten, hebben twee schuld’ geldt.

Dwingende controle kan doorgaan, zelfs nadat de relatie is beëindigd, en kan leiden tot ernstige escalatie. Dwingende controle heeft een hoog risico op lichamelijke en psychische schade, soms met de dood als gevolg. De reden voor een eventuele fatale afloop kan zijn dat de pleger bang is om het slachtoffer te verliezen of het slachtoffer als ‘eigendom’ beschouwt.

5. Welke 10 kenmerken zien we bij dwingende controle?

Bij dwingende controle komen vaak de volgende kenmerken in combinatie voor:

  1. Honeymoonfase versnellen & isoleren: De pleger geeft in het begin veel aandacht, versnelt de relatie en beperkt contact met vrienden en familie om het slachtoffer te isoleren.
  2. Activiteiten volgen & digitale terreur: De pleger gebruikt technologie en fysieke middelen om het slachtoffer constant te volgen en te controleren.
  3. Autonomie beperken en afhankelijkheid vergroten: De pleger vermindert de bewegingsvrijheid en afhankelijkheid van het slachtoffer door controle over financiën en dagelijkse activiteiten.
  4. Psychologische manipulatie (gaslighting): De pleger manipuleert de werkelijkheid om het slachtoffer aan zichzelf te laten twijfelen.
  5. Uitschelden, vernederen en bekritiseren: De pleger ondermijnt het zelfvertrouwen van het slachtoffer met kwaadaardige opmerkingen en kritiek.
  6. Jaloezie en chantage: De pleger beperkt contacten van het slachtoffer door schuldgevoelens en jaloezie in te zetten.
  7. Kinderen tegen de partner opzetten: De pleger zet kinderen in tegen de andere ouder door deze zwart te maken.
  8. Derden gebruiken of opzetten tegen de partner en misleiding: De pleger betrekt anderen om roddels te verspreiden en hulpverleners te beïnvloeden.
  9. Seksuele dwang: De pleger oefent controle uit door seksuele eisen of dwang op te leggen.
  10. Dreiging met suïcide of bedreigen van kinderen of huisdieren: De pleger gebruikt bedreigingen tegen zichzelf, kinderen of huisdieren om controle te behouden.

6. Wat is het onderscheid tussen de profielen?

Het onderscheid tussen de profielen is gebaseerd op de aan- en afwezigheid van controle en dwang.

7. Welke signalen zien we?

Signalen van (ex-)partnergeweld vind je op Signalenkaart.nl.

8. Wat zijn extra veiligheidsmaatregelen?

  • Stap 0. Neem direct contact op met de politie bij een (mogelijk) acute onveilige of levensbedreigende situatie en versnel de stappen van de meldcode om snel en adequaat te kunnen handelen.
  • Stap 1. Let op rode vlaggen en onderscheid dwingende controle (Intiem terreur) van wederzijds (ex-)partnergeweld. Betrek altijd een deskundige bij dwingende controle.
  • Stap 2. Overleg met Veilig Thuis als er een risico is dat de situatie verergert door interventies en maak veiligheidsafspraken om ervoor te zorgen dat de partner en eventuele gezinsleden veilig blijven.
  • Stap 3. Kies zorgvuldig met wie er wordt gesproken om de veiligheid van de partner en eventuele gezinsleden te waarborgen.
  • Stap 4. Gebruik het afwegingskader om signalen zorgvuldig te beoordelen en betrek Veilig Thuis.
  • Stap 5. Als er een gespecialiseerde methodiek of werkwijze wordt ingezet, volg dan strikt de veiligheidsmaatregelen die bij deze methodiek horen.

9. Wie zijn deskundig en kunnen hulp bieden?

Vraag advies aan:

  • Een college of aandachtsfunctionaris die deskundig is.
  • Veilig Thuis.
  • Politie bij een (mogelijk) strafbaar feit, zoals seksueel geweld of mishandeling.

Organiseer hulp en meld:

  • Organiseer hulp bij het lokaal team als de betrokkene(n) daarvoor open staat.
  • Bespreek met Veilig Thuis de mogelijkheden voor hulp en meld bij Veilig Thuis.
  • Organiseer bescherming via de politie als er een risico is op (ernstig) geweld.